Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ: δύο μήνες μετά

Οι ήρεμες μέρες της κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ κράτησαν κάτι λιγότερο από τρεις εβδομάδες. Οι πολιτικοί συμβολισμοί (πολιτικός όρκος, Καισαριανή, απομάκρυνση των ΜΑΤ με τις κλούβες από κεντρικά σημεία της Αθήνας), οι ριζοσπαστικές διακηρύξεις των πρώτων εβδομάδων, τα μεγάλα συλλαλητήρια έδωσαν τη θέση τους στη σκληρή σύγκρουση με τους «θεσμούς», στη συμφωνία της 20ής Φλεβάρη και την προσγείωση στη σκληρή πραγματικότητα της διακυβέρνησης μιας χώρας που, με στενά οικονομικούς όρους, είναι χρεοκοπημένη αλλά και απροκάλυπτα εκβιαζόμενη από τους «εταίρους» της.

Η άνοδος της Αριστεράς στην κυβερνητική εξουσία έγινε δυνατή χάρη στην ολοκλήρωση της μαζικής μεταστροφής της λαϊκής βάσης του ΠΑΣΟΚ, που είχε ξεκινήσει το 2012, καθώς και στη στροφή σημαντικού τμήματος ψηφοφόρων της ΝΔ (2,7% του εκλογικού σώματος), που οφείλονται στη μαζική αποστροφή τους απέναντι στους εκπροσώπους του μνημονίου.

Έγινε μέσα σε συνθήκες μεγάλης πολιτικής πόλωσης και πήρε τη μορφή ταξικής ψήφου. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε την πλειοψηφία στους ανέργους, τους μισθωτούς, τους δημόσιους υπαλλήλους και τη νεολαία, ενώ βρίσκεται για πρώτη φορά σε απόσταση βολής από τα ποσοστά της ΝΔ στους αγρότες και τους συνταξιούχους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Αττική όλοι οι δήμοι είναι « κόκκινοι», εκτός από τα αριστοκρατικά προάστια (ποσοστά ΣΥΡΙΖΑ: Εκάλη 15%, Ψυχικό 10%, Φιλοθέη 10%).

Μετά τις εκλογές απογειώθηκε κερδίζοντας την πολιτική ηγεμονία (όχι την ιδεολογική) με ποσοστά αποδοχής της πολιτικής του που ξεπερνούν το 70-80%, ενώ ένα κομμάτι της κοινωνίας σηκώθηκε από τον καναπέ και βγήκε ξανά στις πλατείες για να στηρίξει την κυβέρνηση ενάντια στους «εταίρους», την ίδια στιγμή που χιλιάδες διαδήλωναν σε δεκάδες πόλεις της Ευρώπης υπερασπιζόμενοι το ελληνικό πείραμα, που με τη σειρά του αποτελεί υπόδειγμα και ανοίγει το δρόμο στους Podemosτης Ισπανίας των 47 εκατομμυρίων.

Για πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, που για χρόνια διασύρθηκε ως οι τεμπέληδες της Ευρώπης, η διαδικασία αυτή έγινε αντιληπτή ως διαδικασία ανάκτησης της αξιοπρέπειας και της εθνικής υπερηφάνειας.

Τα μνημονιακά κόμματα συρρικνώνονται μπαίνοντας αμετάκλητα στον κύκλο της εσωστρέφειας και του εσωκομματικού ξεκαθαρίσματος, με τα μαχαίρια να ακονίζονται, χωρίς αυτό να τα κάνει εντελώς ακίνδυνα, ως προκεχωρημένα φυλάκια των δανειστών.

Η ΧΑ τις παραμονές της δίκης της βρίσκεται σε πτωτική πορεία, ενώ απειλείται ευθέως από μια επιτυχία της πολιτικής της κυβέρνησης υπέρ των «από κάτω», που θα πλήξει τη φασιστική δημαγωγία στα πιο πληβειακά στρώματα.

Όσοι μιλούν για αριστερή παρένθεση πλανώνται πλάνην οικτρά. Τα λαϊκά στρώματα μισούν βαθιά όσους θεωρούν υπεύθυνους για την τραγική οικονομική κατάσταση της χώρας, δίνουν όχι μόνο περίοδο χάριτος, αλλά συναίνεση στο ΣΥΡΙΖΑ, γιατί αποτελεί την ύστατη ελπίδα και καταφυγή τους, που έχει πέραν όλων των άλλων σηκώσει το κεφάλι στους ισχυρούς.

Όσοι πιστεύουν ότι η κυβέρνηση δεν διαπραγματεύθηκε σκληρά με τους «θεσμούς», κάνουν λάθος .Όταν ο Βαρουφάκης μπήκε στο λάκκο των λεόντων του Eurogroup, ο Κοτζιάς βρισκόταν στη Μόσχα στέλνοντας πολλαπλά μηνύματα, ενώ λίγες μέρες αργότερα έθετε το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων μέσα στο ίδιο το Βερολίνο, καθώς εκείνες τις μέρες η κόντρα κλιμακωνόταν και όλα έδειχναν ότι επίκειται ρήξη.

Στις 20 Φλεβάρη η κυβέρνηση προχώρησε σε ένα ιδιαίτερα βαρύ συμβιβασμό με επαχθείς όρους, με το πιστόλι στον κρόταφο, μπροστά στον κίνδυνο που φαινόταν ως βεβαιότητα, ενός bankrunπου επίκειτο τις επόμενες μέρες. Η κυβέρνηση υποχώρησε γιατί φοβήθηκε περισσότερο από τους πιστωτές. Δεν διέθετε planB(όχι ως επιλογή, αλλά ως λύση ανάγκης), δεν έδειξε αποφασισμένη να φτάσει στα άκρα, δεν είχε προετοιμάσει τον κόσμο για κάτι τέτοιο και δεν είχε από πριν επεξεργαστεί το μοντέλο μιας πολυδιάστατης οικονομικής εξωτερικής πολιτικής. Με άλλα λόγια δεν έδειξε ότι ήταν διατεθειμένη να βγει ακόμα και από το ευρώ, προκειμένου να παραμείνει σ' αυτό με καλούς όρους. Αυτό το ήξεραν οι εταίροι και δεν ένιωσαν απειλή για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η πιθανότητα όμως μιας ελληνικής εξόδου έκανε πολλούς στην Ευρώπη να μην κοιμούνται ήσυχοι. Δεν θα ήταν το σπάσιμο ενός κρίκου, αλλά της ίδιας της αλυσίδας. Η χρεοκοπία μιας εταιρίας, της LehmanBrothers, προκάλεσε μια διεθνή κρίση. Η χρεοκοπία μιας χώρας, όσο μικρή κι αν είναι, έχει ασύγκριτα μεγαλύτερες συνέπειες στις υπόλοιπες καπιταλιστικές οικονομίες απ' ό,τι υπολογίζουν τα ευρωπαϊκά και γερμανικά thinktank.

Η Ελλάδα υπέγραψε μια τετράμηνη συμφωνία με την οποία α) ζητάει παράταση της Αρχικής Σύμβασης Χρηματοοικονομικής Διευκόλυνσης, δηλαδή της δανειακής σύμβασης του 2012, β) αποδέχεται την εποπτεία και αναγνωρίζει το σύνολο του χρέους, γ) υπόσχεται να απέχει από μονομερείς ενέργειες και να ολοκληρωθούν οι ιδιωτικοποιήσεις που έχουν προκηρυχθεί. Οι δόσεις θα εκταμιευτούν μετά την αξιολόγηση, ενώ την επομένη της συμφωνίας οι πιστωτές πήραν πίσω τα 10,5 δισ. που βρίσκονταν εδώ για ενδεχόμενη στήριξη των τραπεζών, για να μην χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς. Στο τέλος του τετραμήνου θα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για την κυρίως συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ.

Τα κέρδη της συμφωνίας περιορίζονται στην προσωρινή αποφυγή του άμεσου οικονομικού στραγγαλισμού, στη ματαίωση όσων μέτρων προέβλεπε το μέιλ Χαρδούβελη (μείωση επικουρικών συντάξεων, αύξηση ΦΠΑ σε τουριστικές περιοχές, απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων κ.λπ.), στη χαλάρωση της πίεσης για εξωπραγματικά δημοσιονομικά πλεονάσματα και τέλος στη «δημιουργική ασάφεια», που δίνει το περιθώριο να ερμηνεύει η κάθε πλευρά διαφορετικά κάποια από τα συμφωνηθέντα, επιτρέποντας έτσι στην κυβέρνηση να προχωρήσει στην υλοποίηση μέρους του προγράμματος της.

Η συμφωνία αυτή έγινε δυνατή αφού ο ΣΥΡΙΖΑ εκμεταλλεύτηκε και φρόντισε να βαθύνει τις ρωγμές, τις αντιθέσεις αλλά και τις διαφορές αντιλήψεων που υπάρχουν μεταξύ των εταίρων σε ό,τι αφορά τη συνταγή αντιμετώπισης της κρίσης στην Ευρώπη.

Η συνέχεια απέδειξε ότι η συμφωνία αυτή δεν ήταν η αρχή μιας τετράμηνης ανακωχής που θα έδινε ανάσα για την προετοιμασία της συμφωνίας, αλλά μια ολωσδιόλου πολεμική περίοδος με καθημερινές επιθέσεις από τη Γερμανία, τους δορυφόρους της και την ΕΚΤ, με σκοπό την απόλυτη υποταγή και, εν τέλει, την ανατροπή.

Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, αλλά και τις αντιδράσεις μέσα στο ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση προχώρησε στην κατάθεση νομοσχεδίων (τα οποία πριν από τη συμφωνία είχε αναβάλλει): προστασία πρώτης κατοικίας, κόκκινα δάνεια, πρόγραμμα αντιμετώπισης ανθρωπιστικής κρίσης, συλλογικές συμβάσεις. Δήλωσε ότι θα καταργήσει τον ΕΝΦΙΑ, θα επαναφέρει το αφορολόγητο στα 12.000 ευρώ, θα επαναλειτουργήσει η ΕΡΤ, θα προσληφθούν οι καθαρίστριες και θα νομοθετηθεί η ελεύθερη πρόσβαση των ανασφάλιστων στη δημόσια υγεία.

Στις 10 Μαρτίου ο Τσίπρας σήκωσε το θέμα των ελληνικών απαιτήσεων για τις πολεμικές επανορθώσεις και το κατοχικό δάνειο, κλιμακώνοντας τη σύγκρουση με τους Γερμανούς σε άλλα επίπεδα.

Είναι πλέον προφανές ότι στους κόλπους της ΕΕ έχουν δημιουργηθεί δυο άξονες. Ο πρώτος ( Γιούνκερ - Κομισιόν, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο) επιδιώκει την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη με όρο την εφαρμογή ενός πιο «λάιτ» μνημονίου, γιατί φοβάται πως παρά το μικρό της μέγεθος (5% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ), η έξοδος της θα ακολουθηθεί από τεκτονικές αλλαγές που θα απειλήσαν την ίδια την ευρωζώνη. Οι «αγορές», δηλαδή τα αμερικάνικα και τα αγγλικά κερδοσκοπικά funds, θα άρχιζαν την επομένη να επιτίθενται κατά κύματα στις οικονομίες, τα ομόλογα και τα χρηματιστήρια όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και ασφαλώς της Γερμανίας, αν αποδειχτεί ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε ή δεν θα ήθελε να εξυπηρετήσει το χρέος των 320 δισ. ευρώ. Αυτό είναι που φοβάται ο Ομπάμα, μαζί φυσικά με την απειλή για τη γεωπολιτική σταθερότητα της περιοχής αυτής, που γύρω της υπάρχουν εντάσεις, συγκρούσεις, αλλά και μεγάλα συμφέροντα.

Ο δεύτερος άξονας είναι ο γερμανικός, που περιλαμβάνει τις χώρες της Ιβηρικής και ορισμένους γερμανικούς δορυφόρους του πρώην ανατολικού μπλοκ. Ο άξονας αυτός επιδιώκει την απόλυτη υποταγή σε ένα σκληρό μνημόνιο, αλλά ούτε αυτό είναι αρκετό. Θέλουν, αφού τους εκθέσουν, να ανατραπούν γιατί δεν τους κάνουν ούτε ως κεντροαριστερά. Δεν είναι οι δικοί τους άνθρωποι, δεν τους αρέσουν, δεν τους κάνουν και ως εκ τούτου προτιμούν να επανέλθουν οι προηγούμενοι, που δεν τολμούσαν ούτε να σηκωθούν από την καρέκλα αν δεν έπαιρναν την άδεια.

Είναι απολύτως ξεκάθαρο, τόσο από τους εκβιασμούς που σφίγγουν τη θηλιά όσο και από το ιταμό ύφος του χολερικού εκπρόσωπου του γερμανικού ιμπεριαλισμού Β. Σόιμπλε ότι επιθυμούσε να νομοθετεί αυτός ο ίδιος κι ακόμη ότι δεν επιτρέπουν καμιά αμφισβήτηση της λιτότητας αλλά και της γερμανικής ηγεμονίας στην Ευρώπη.

Ο οικονομικός βραχίονας αυτού του εκβιασμού δεν είναι άλλος από την ΕΚΤ. Ο Ντράγκι συνέχισε να εξαιρεί την Ελλάδα από την ποσοτική χαλάρωση, να μη δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο, ακόμη και μετά τη συμφωνία της 20ής Φλεβάρη, δεν επιστρέφει το 1,9 δισ. ευρώ από τα ληγμένα ομόλογα, δεν επιτρέπει την υπέρβαση του ορίου για την έκδοση έντοκων γραμματίων, όπως είχε κάνει για τον Σαμαρά μετά τις εκλογές του 2012.

Όλα αυτά δεν είναι τίποτε άλλο από μονομερείς ενέργειες από πλευράς των δανειστών. Αυτό είναι το πνεύμα της τετράμηνης « ανακωχής», που μόνο τέτοια δεν είναι. Αυτό είναι που έκανε τον Τσίπρα να μιλήσει για «βρόχο που σφίγγει στο λαιμό μας» για την ΕΚΤ, τον Βούτση για κοινωνικό και ταξικό πόλεμο, τον Βαρουφάκη για δημοψήφισμα ή εκλογές και οδήγησε την κυβέρνηση σε μια ξαφνική όξυνση, θέτοντας το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων.

Ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται να χειριστεί τη διαπραγμάτευση με ανοιχτή την ατζέντα της ρήξης με το ευρωιερατείο, ενώ ταυτόχρονα πρέπει, με ένα μικρό σε αριθμό και άπειρο στη διακυβέρνηση στελεχικό δυναμικό, να πλαισιώσει τον κρατικό μηχανισμό που θα τον υπονομεύει σε κάθε του βήμα, από μνημονιακούς που θα φορούν τη μάσκα του τεχνοκράτη «που ξέρει τη δουλειά» ή πασόκους μεταμφιεσμένους σε συριζαίους. Με αυτό το σαθρό, αλλά και εν πολλοίς εχθρικό μηχανισμό ως εργαλείο πρέπει να εντοπίσει και να συλλάβει τους φοροφυγάδες, να χτυπήσει τη διαφθορά και να κοντύνει τους ολιγάρχες.

Καλείται την ίδια στιγμή να φρενάρει την ασυνεννοησία, την έλλειψη συντονισμού, την έκθεση στα ΜΜΕ, αλλά και τις παγίδες που στήνουν τα κάθε λογής πρακτορεία που κρύβονται στον κρατικό μηχανισμό. Όλα αυτά πρέπει να τα φέρει σε πέρας χωρίς να υποκύψει στον κυβερνητισμό και στους «επαγγελματικούς κινδύνους της εξουσίας», δηλαδή τη γραφειοκρατικοποίηση που αυτή συνεπάγεται.

Τα διάφορα σχήματα του παρελθόντος, όπως Βάρκιζα, Μπρεστ-Λιτόφσκ, κυβέρνηση Κερένσκι κ.λπ., είναι σχηματικά και ανεπαρκή για να περιγράψουν τη σημερινή πραγματικότητα, άλλωστε η ποίηση πρέπει να αντληθεί από το μέλλον.

Τα κινήματα με βάση τους δικούς τους στόχους πρέπει να δράσουν ανεξάρτητα, απαιτώντας να ικανοποιηθούν αιτήματα όπως δικαιώματα (τρομονόμος, κουκουλονόμος, στρατόπεδα, φυλακές τύπου Γ΄ κ.λπ.), πολιτικές ενάντια στην ακραία φτώχεια, συλλογικές συμβάσεις, υπεράσπιση συνολικά των εργατικών διεκδικήσεων, άγρια φορολογία του κεφαλαίου, χτύπημα των ολιγαρχών, της διαπλοκής και του μαύρου χρήματος, που αποτελούν άλλωστε μέρος του προγράμματος του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ.

Αυτό πρέπει και μπορεί να γίνει με βάση ένα πολιτικό σχέδιο που να στρέφει το τιμόνι προς τα αριστερά, εμποδίζοντας παλινωδίες, αλλά και την προσπάθεια κεντροαριστερής μετάλλαξης της κυβέρνησης και σε τελική ανάλυση ανατροπής της από τα δεξιά. Ο Βούτσης είχε δίκιο όταν μίλησε για κοινωνικό και ταξικό πόλεμο.               

Θοδωρής Φέστας