Δελτίο Θυέλλης 43 Τουρκία: δεσποτισμός στο εσωτερικό, επεκτατισμός στο εξωτερικό

των Ντογάν Τσετίνκαγια και Χουσεϊν Μπεμπρέκ

Η οπισθοχώρηση του ΑΚP, που ξεκίνησε με την εξέγερση στο πάρκο Γκεζί, τελειώνει μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου. Το γεγονός ότι το HDP πέρασε το όριο του 10% αλλά έχασε σε δυναμική, δεν αποτελεί για εμάς την ουσία της ήττας. Η πραγματική αιτία της ήττας από την εξέγερση μέχρι και τις εκλογές της 7ης Ιουνίου ήταν το γεγονός ότι το ΑΚP κατάφερε να σταματήσει την κάθοδό του.
Παρ' όλο που η νεοφιλελεύθερη πολιτική του ΑKP δέχτηκε πλήγμα, εντούτοις μέσα από μια συντηρητική και λαϊκιστική ρητορική κατάφερε να γιατρέψει τις πληγές του (προς το παρόν, βέβαια). Από την ήττα της 7ης Ιουνίου μέχρι τη νίκη της 1ης Νοεμβρίου έπαιξε μεγάλο ρόλο η παρέμβαση του Ερντογάν. Η παρέμβαση αυτή άλλοτε εκφράστηκε με τη βία και άλλοτε μέσα από το «χάιδεμα» της εσωτερικής αντιπολίτευσης. Η τελευταία ζούσε με το όνειρο του 2011, δηλαδή με το ρόλο του ΑΚP ως σταθεροποιητικής δύναμης στην Τουρκία. Το σύστημα της Τουρκίας ήταν ανίκανο στην εξεύρεση ενός άλλου κόμματος για τη διακυβέρνηση της χώρας. Το ΑKP απέδειξε ότι είχε τη δύναμη να διδαχθεί από την ήττα της 7ης Ιούνιου.
Στην τελευταία εκλογική καμπάνια κινήθηκε στη λογική του μαστίγιου και του καρότου. Το καρότο είχε δύο εκδοχές. Η πρώτη ήταν ο κατώτερος μισθός στις 1.300 λίρες και η δεύτερη ήταν η επίτευξη της ειρήνης με το φιλοκουρδικό κόμμα, εάν αυτό κατάφερνε να αρνηθεί τον εαυτό του. Το δεύτερο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αποδοχή του σε ορισμένους.

Η πολιτική του ΑKP μετά την 7η Ιουνίου ικανοποίησε τη συντηρητική πολιτική του MHP, ειδικά στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και της κεντρικής Τουρκίας, παίζοντας ουσιαστικό ρόλο στη σύγκλιση των δυνάμεων γύρω από το ΑKP. Έτσι, με αυτή την πολιτική, το ΑKP απέδειξε ότι ήταν η μόνη δύναμη που μπορούσε να πολεμήσει το φιλοκουρδικό κόμμα. Εξάλλου, η ηγεσία του MHP δεν ήταν ποτέ πειστική στο συντηρητικό κοινό.
Παρ' όλη τη νίκη του ΑKP, η άνοδος του HDP αποτελεί αφετηρία για την Αριστερά στην Τουρκία. Σε αυτό το διάστημα, με τα τεκταινόμενα στο Ιράκ και τη Συρία, η αδυναμία του σοσιαλιστικού κινήματος για άμεσες απαντήσεις δημιούργησε ένα κενό το οποίο προσπάθησε να καλύψει το HDP. Αυτή η αδυναμία στη δυτική Τουρκία ανάγκασε το κουρδικό απελευθερωτικό κίνημα να αναλάβει δράση. Έτσι, σήμερα, το HDP έχει την ηγεμονία της Αριστεράς στην Τουρκία. Το HDP πήγε στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας. Εκτός από τα εγκλήματα της Άγκυρας και την επίθεση στο Σουρούτς, δεκάδες γραφεία του κόμματος βομβαρδίστηκαν και πολλά στελέχη προφυλακίστηκαν χωρίς λόγο. Με αυτές τις συνθήκες ήταν αδύνατη η εκλογική καμπάνια. Παρ' όλα αυτά, κατάφερε να μπει στη Βουλή, χάνοντας όμως ένα εκατομμύριο ψήφους. Μετά τα χτυπήματα αυτά, ήταν λογικό να διαχυθεί ένα κλίμα φόβου. Οι αντιδράσεις στις επιθέσεις δεν ήταν οι αρμόζουσες και θα δημιουργήσουν κάποιες συζητήσεις μέσα στο HDP. Αυτές οι συζητήσεις στο σύνολο του HDP θα φανεί στο μέλλον εάν θα έχουν αποτελέσματα.

Οι εκλογές έγιναν και τελείωσαν. Το σύστημα στην Τουρκία χωρίς το ΑKP δεν μπορεί να έχει τον έλεγχο. Βέβαια, αυτή η νίκη θα χρησιμοποιηθεί για να πιέσει το κουρδικό κίνημα. Μετά τις εκλογές, ακόμη και μέχρι σήμερα, στις κουρδικές περιοχές ισχύει η απαγόρευση της κυκλοφορίας και, μέσω αυτής, η επίθεση στον κουρδικό λαό. Πολλές γυναίκες και παιδιά σκοτώθηκαν μέσα στα σπίτια τους. Το ΑKP έχει δείξει ότι θα συνεχίσει αυτή την επιθετική πολιτική. Το μέχρι που θα μπορέσει να φτάσει εξαρτάται από τις αντιδράσεις του κουρδικού κινήματος και της Αριστεράς.
Ο πόλεμος  είναι η συνέχεια της πολιτικής  με άλλα μέσα
Αντεστραμμένη η διάσημη φράση του Κλαούζεβιτς νομίζουμε ότι απεικονίζει με σαφήνεια τη σχέση εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής των κυβερνήσεων του ΑKP τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία. Έτσι, την πρώτη περίοδο του «φιλολαϊκού», «δημοκρατικού» και «κοσμικού ισλαμιστή» Ερντογάν συνοδεύει μια φιλοευρωπαϊκή και με πολιτικά μέσα ηγεμονική - προς τον αραβικό κόσμο - εξωτερική πολιτική. Αντίστοιχα, την τελευταία περίοδο αντιλαϊκής, αυταρχικής, ανοιχτά θρησκευτικής και αντικουρδικής κυβερνητικής πολιτικής του ΑΚΡ εκτοξεύεται η μιλιταριστική, ιμπεριαλιστική και τυχοδιωκτική πλευρά της εξωτερικής πολιτικής του, με αποκορύφωμα την ενεργή συμμετοχή στον πόλεμο της Συρίας, τη συνεχιζόμενη υποστήριξη στον ISIS και βεβαίως την κλιμάκωση της σύγκρουσης με τη Ρωσία.
Σε τελική ανάλυση πάντα, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο Ερντογάν, προσπαθώντας να διαχειριστεί τις οξείες αντιφάσεις που προκαλεί η διακυβέρνησή του (φτωχοποίηση, ένταση της εσωτερικής μετανάστευσης και προσφυγοποίηση μεγάλων τμημάτων του κουρδικού πληθυσμού, ερημοποίηση μέρους της τουρκικής ενδοχώρας, όξυνση του θρησκευτικού - και του πολιτικού - αυταρχισμού, ένταση της κοινωνικής πόλωσης, καθώς και σημαντικές τάσεις ριζοσπαστικοποίησης ιδιαίτερα της νεολαίας), εφαρμόζει την πρόταση ενός άλλου θεωρητικού του πολέμου, του Σουν Τζου: Μετάτρεψε την αδυναμία σου σε επίδειξη δύναμης (επίθεση) κατά του αντιπάλου...
Η «φυγή προς τα εμπρός», λοιπόν, του ΑΚΡ προσπαθεί να δημιουργήσει - χρησιμοποιώντας όλο και συχνότερα στρατιωτικά μέσα - ευνοϊκό συσχετισμό στα νότια και στα ανατολικά της Τουρκίας, οικοδομώντας ταυτόχρονα καθεστώς έκτακτης ανάγκης στο εσωτερικό της με πυλώνες τις πολιτικές διώξεις αντιφρονούντων και την αντικουρδική κυρίως τρομοκρατία. Με αυτή την έννοια, ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Τουρκίας στη συγκρότηση και τη δράση του ISIS στοχεύει βεβαίως στην ένταση διαδικασιών διάλυσης στη Συρία και το Ιράκ, που θα ενισχύσουν το ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή και τον ανταγωνισμό της με το λιγότερο αποκλεισμένο πλέον από τη Δύση Ιράν, αλλά, ίσως περισσότερο, στον απόλυτο έλεγχο της κατάστασης (σε αυτό στηρίζεται στη δορυφορική κυβέρνηση Μπαρζανί στο Β. Ιράκ) στις κουρδικές περιοχές του Ιράκ και της Συρίας, με προφανή απήχηση και δυναμική στους κουρδικούς πληθυσμούς της ΝΑ Τουρκίας.
Όμως, ο επεκτατισμός και ο τυχοδιωκτισμός εμπεριέχουν την αυτοκαταστροφή, ιδιαίτερα όταν το περιβάλλον είναι εξαιρετικά ρευστό και κάποιοι από τους «παίκτες» που ανταγωνίζονται πολύ ισχυροί. Η πρόσφατη κρίση με τη Ρωσία το αποδεικνύει  - ακόμα κι αν ο Ερντογάν διέθετε τη συγκατάθεση των ΗΠΑ για τη ρίψη του ρωσικού αεροπλάνου. Αναρωτιόμαστε, λοιπόν, μήπως τελικά η συμμετρική σκλήρυνση της εσωτερικής με την εξωτερική πολιτική αντί να λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας για το καθεστώς Ερντογάν λειτουργήσει ως θρυαλλίδα στην αντίστροφη κατεύθυνση.