Δελτίο Θυέλλης 43 Για να πάρουμε την υγεία μας στα χέρια μας

  • Δημοσιεύτηκε: Δευ, 14/12/2015 - 12:35μμ

του Αλέξη Μπένου 

Ο προσδιορισμός της υγείας από τις εκάστοτε πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες περιγράφηκε με εντυπωσιακή συνοχή και τεκμηριώθηκε ήδη από τον Ένγκελς στo περίφημo Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία το 1844. Σήμερα, η συσχέτιση αυτή είναι καθολικά αποδεκτή, τόσο από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα όσο και από το πολιτικοποιημένο λαϊκό κίνημα. Όπως έχει αναλυθεί και συζητηθεί πολλαπλά αυτή την περίοδο, η εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας του ΔΝΤ παράγει αρρώστια και κατά συνέπεια αυξάνει τις ανάγκες για φροντίδα υγείας. Απέναντι σε αυτές τις ανάγκες, οι ίδιες πολιτικές, στοχεύοντας στην αποδιάρθρωση κάθε δημόσιας λειτουργίας και την ιδιωτικοποίησή της, υψώνουν τα τείχη του αποκλεισμού και της στέρησης της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, τροφοδοτώντας το φαύλο κύκλο της εξαθλίωσης.
Αυτή η εικόνα της σημερινής κρίσης ήρθε ως δραματική συνέχεια ενός συστήματος υπηρεσιών υγείας που δομήθηκε πάνω σε βασικές παραδοχές του καπιταλιστικού κοινωνικού κράτους.
Η χρηματοδότησή του αρχικά στηρίχθηκε σε μεγάλο μέρος στην ασφαλιστική κάλυψη του πληθυσμού. Η μαζική ανεργία όμως κατέρριψε με τραγικότητα την παραδοχή αυτή. Άνεργος σημαίνει ανασφάλιστος, οπότε η αδυναμία να πληρώσει τη φροντίδα του καθορίζει και τον αποκλεισμό του. Παράλληλα, οι υπηρεσίες υγείας στερούνται τους ανύπαρκτους πλέον πόρους των ασφαλιστικών ταμείων και καταρρέουν. Μαζί τους καταρρέει και η στρατηγική επιλογή εξάρτησης της φροντίδας υγείας από την ασφαλιστική επάρκεια.

Η αποκλειστική επικέντρωση στη διαχείριση της νόσου με αποκλειστικό στόχο τη θεραπεία της οδήγησε στην ανάπτυξη ενός νοσοκομειοκεντρικού συστήματος με ιεραρχική δομή και ιατροκεντρική λειτουργία. Το επιχειρηματικό σύμπλεγμα βιοϊατρικής τεχνολογίας καθορίζει τις επιλογές πολιτικής υγείας και ελέγχει την έρευνα και την εκπαίδευση. Σπατάλη πόρων, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, διαπλοκή, διαφθορά αποτελούν λογικές συνέπειες αυτών των δομών. Όσον αφορά την υγεία του πληθυσμού, η επιβλαβής υπερκατανάλωση υπηρεσιών και προϊόντων της βιοϊατρικής βιομηχανίας αλλά και ο αποκλεισμός από αυτές αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος με σαφές ταξικό πρόσημο.
Σήμερα οι μνημονιακές πολιτικές έχουν αναδείξει τα όρια και τη στρατηγική κρίση αυτού του παραδείγματος που προσεγγίζει την υγεία ως ατομικό και εμπορεύσιμο αγαθό.

Στη θέση του, η εναλλακτική πρόταση ορίζει την υγεία ως κοινωνικό δικαίωμα. Η φροντίδα υγείας ως εκ τούτου καθορίζεται από τις ανάγκες του πληθυσμού και ολοκληρώνεται στο πλαίσιο ενός δημόσιου συστήματος με καθολική και δωρεάν πρόσβαση που χρηματοδοτείται από ένα αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα με ταξική μεροληψία.
Η στρατηγική απάντηση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) αναδείχτηκε τη δεκαετία του1970 επηρεασμένη από τα κινήματα της εποχής (Ξυπόλητοι Γιατροί στην Κίνα, γιατροί γειτονιάς στην Κούβα κ.λπ.). Στη διάρκεια της νεοφιλελεύθερης επίθεσης, από το 1980 μέχρι σήμερα, η ΠΦΥ μπήκε στα άχρηστα των πολιτικών υγείας. Ξανάρθε όμως ως σημαντική εναλλακτική λύση με την ανάπτυξη του μαζικού ριζοσπαστικού κινήματος που καθόρισε και την κυβερνητική αλλαγή τον Ιανουάριο του 2015. Η στροφή του ενδιαφέροντος της πολιτικής υγείας προς την ΠΦΥ στοχεύει στην ανάπτυξη υπηρεσιών υγείας στη γειτονιά, στην καθημερινότητα δηλαδή του κοινωνικού ιστού. Η άμεση και καθολική κάλυψη των αναγκών για φροντίδα υγείας στη γειτονιά θα βελτιώσει αυτονόητα τη λειτουργία και τη διαχείριση των υπηρεσιών υγείας. Καθημερινές ανάγκες περίθαλψης, διοικητικές πράξεις και παρακολούθηση χρόνιων προβλημάτων δεν θα απαιτούν πλέον ταλαιπωρία, μετακίνηση, ουρές. Συγχρόνως η κάλυψη των αναγκών αυτών θα αποσυμφορήσει τα νοσοκομεία και θα δώσει τη δυνατότητα αναβάθμισης των υπηρεσιών τους.
Παράλληλα, η βιοψυχοκοινωνική θεώρηση της υγείας και η συνέχεια στη φροντίδα υγείας (προάσπιση της υγείας, πρόληψη της νόσου, περίθαλψη, αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη), που αποτελούν βασικές αξίες της ΠΦΥ, θα ανατρέψουν την κυριαρχία της νοσοκεντρικής και ιατροκεντρικής λειτουργίας. Η κοινωνική πραγματικότητα, οι διευρυνόμενες ταξικές ανισότητες, η μαζική εξαθλίωση δεν μπορούν να αγνοούνται στη χάραξη της πολιτικής υγείας. Η ανάπτυξη προληπτικών παρεμβάσεων και η καθολική πρόσβαση στις υπηρεσίες (χωρίς κανένα κριτήριο ασφάλισης κ.λπ.), σε αντίθεση με τη νεοφιλελεύθερης έμπνευσης παροχή «πακέτων απαραίτητων υπηρεσιών» ή «διχτυ προστασίας» σε ανασφάλιστους και φτωχούς, αποτελούν βασικά προαπαιτούμενα στην ανάπτυξη της ΠΦΥ. Αντίστοιχα, η βιοψυχοκοινωνική θεώρηση της υγείας επιβάλλει τη λειτουργία της διεπιστημονικής ομάδας υγείας, καθώς και την εμπλοκή του πληθυσμού της γειτονιάς στο σχεδιασμό των υπηρεσιών, την ανάπτυξη και την αξιολόγησή τους.
Το σχέδιο αυτό είναι δυνατόν να υλοποιηθεί και στο σημερινό ασφυκτικό πλαίσιο της μνημονιακής πολιτικής, εφόσον βεβαίως υπάρξει η απαραίτητη πολιτική βούληση για ρήξεις, κυρίως με τοπικές συντεχνίες. Ήδη οι φορείς που εκφράζουν τα συμφέροντα των γιατρών του ιδιωτικού τομέα κινητοποιούνται δυναμικά ενάντια σε αυτό το σχέδιο (απαιτούν να δουλεύουν ταυτόχρονα το πρωί στο Δημόσιο και το απόγευμα στο ιατρείο τους και αρνούνται κάθετα την έννοια της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης). Άσχετα όμως με τις επιλογές της κυβερνητικής πολιτικής (ή και παράλληλα με αυτές στο καλό σενάριο) έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την ανάπτυξη ενός μαζικού κινήματος για την προάσπιση της υγείας. Μέχρι σήμερα η παραδοσιακή αντιμετώπιση της υγείας από την Αριστερά αρκούνταν στη σωστή διεκδίκηση περισσότερων πόρων χωρίς να εμβαθύνει όμως στη λειτουργία και τους στόχους των υπηρεσιών.
Η πλούσια εμπειρία των Κοινωνικών Ιατρείων Αλληλεγγύης, τόσο με την αμεσοδημοκρατική λειτουργία τους όσο και με την ιδιαίτερα αποτελεσματική δομή τους, αποτελεί μια σημαντική παρακαταθήκη για τη διεύρυνση του κινήματος για την υγεία. Η δυναμική διεκδίκηση από ένα μαζικό κίνημα μονάδων υγείας σε κάθε γειτονιά και η, παραδειγματική αρχικά, ανάπτυξή τους από τα κάτω είναι ένας ρεαλιστικός στόχος σήμερα.
Για να πάρουμε την υγεία μας στα χέρια μας. Για να αποδείξουμε τι εννοούμε όταν μιλάμε για μια άλλη κοινωνία που απαντά στις ανάγκες για φροντίδα και στηρίζεται στις δυνατότητες για έμπρακτη και ανατρεπτική αλληλεγγύη. 


 

Θεματικές: